مسئولیت نظارت ساختمان
اهمیت و کاربردی بودن حرفه مهندسان، آنها را از دیدگاه حقوقی، در برابر سه نوع مسؤولیت مدنی، کیفری و حرفه ای قرار می دهد. صرف نظر از اینکه مدت مسؤولیت باید با مدت زمان بیمه، عمر مفید مصالح و یا مدت توافق شده در قرارداد تناسب داشته باشد
سؤال پیش رو این است که آیا این مسؤولیت دایمی است یا محدود به دورانی مشخص؟
خوب است که در ابتدا تعریفی مشخص از مسؤولیت داشته باشیم، از دیدگاه حقوقدانان، مسئولیت عبارت است از رابطه حقوقی ناشی از فعل یا ترک فعل زیان آور در قوانین حقوقی کشورمان ایران، هر کس زیانی به دیگری وارد آورد، طبق قاعده عقلی و فقهی لا ضرر و الاضرار، باید آن را جبران کند. از این رو است که تصمیم مهندسان باید از هر گونه عیب و ایرادی به دور باشد.
بر اساس قوانین و رویه قضایی ایران در قراردادهای بین کارفرما و مهندسان شرط عدم مسؤولیت موجه نیست و مهندس ساختمان با توجه به معیارهای قانونی و استانداردهای حرفه ای، مسئول نتیجه اقدامات خود است.
بارها دیده شده که مهندس در پایان دوره نظارت، با دریافت برگهای محضری شده و اخذ امضا و تعهد از مالک ساختمان، به باور خویش تصویر می کند مسئولیت های ناشی از عدم اجرای صحیح مقررات ملی ساختمان را از گردن خود ساقط کرده است، در حالی که از دیدگاه حقوقی، ذرهای مسئولیت از وی کاسته نخواهد شد.
آیا این مسؤولیت دائمی است و آیا پس از فوت مهندس ساختمان برای بازماندگان وی برجا می ماند؟
آیا این مسؤولیت باید محدود به دوران مشخصی باشد؟
و در صورتی که عمر مفید ساختمان برای مثال ۱۰ تا ۱۵ سال است، چطور می توان مهندس ناظر را تا مدتها پس از پایان عمر مفید ساختمان مسئول دانست؟
چگونه می توان مهندس ناظر را به صورت مادام العمر مسئول تلقی کرد، در حالی که مالکان بعد از اجرای ساختمان و تأیید آن توسط مهندس ناظر، تغییراتی را به صورت جزئی یا کلی در ساختمان به وجود آورده اند؟
و تعهدات مهندسان در زمینه طراحی، نظارت و یا اجرا در ساختمان ها تا چه زمانی و تحت چه شرایطی معتبر است و آنان تا چه میزان باید پاسخگو و مسئول باشند؟
اهمیت پاسخ به این سؤالات، هنگامی بیشتر می شود که بدانیم در اجرای یک س اختمان، عناصر و عوامل نسبتا زیادی مؤثر هستند که کنترل بسیاری از آنها از عهده مهندسان خارج است. همچنین مهندسان بعد از اتمام ساختمان بر نحوه استفاده و با بهره برداری از حاصل کار خود هیچ نظارتی ندارند و در تغییرات احتمالی بعدی ساختمان نیز نقشی ندارند و نمی توانند پر صحت و سقم روند آن کنترلی را اعمال نمایند. به همین منظور در تمامی سیستم های حقوقی دنیا در زمینه مسؤولیت مهندسان، «مرور زمان» به نحوی در قوانین و یا رویه قضایی پیش بینی شده است. اگر بخواهیم تعریفی ساده از مرور زمان ارائه دهیم، باید بگوییم مرور زمان عبارت است از این که پس از گذشت مدتی از وقوع جرم، تعقیب کیفری یا صدور حکم مجازات و یا اجرای آن صورت نخواهد گرفت؛ اما متأسفانه در قوانین مدنی کشور ما، محدودیت زمانی برای مسؤولیت های ناشی از خدمات مهندسی پیش بینی نشده است. در واقع سیستم حقوقی از یک خلاقانونی در این زمینه رنج می برد.
فارغ از اینکه مدت مسؤولیت مهندس ساختمان باید تناسبی با مدت زمان بیمه عمر مفید مصالح و یا مدت توافق شده در قرارداد داشته باشد، متأسفانه این موضوع در جامعه مدنی ما آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته و مهندسان با مسئولیتی بسیار خطیر و بیش از آنچه در ذهن ها می گذرد، مواجه هستند.
