ورود مهندسان ناظر گاز به عرصۀ ساخت و ساز شهری و لزوم تأیید ناظر گاز برای نصب انشعابات گاز شهری، تاریخچه نسبتاً مختصری دارد. از اواسط دهه 70 ادارات گاز که مسئول نصب انشعابات و کنتورهای گاز بودند اقدام به امضای توافقنامه با سازمانهای نظام مهندسی نمودند. بر اساس توافقنامۀ فیمابین مقرر گردید مهندسان ناظر تأسیسات مکانیکی پس از گذراندن دوره های فشرده، صلاحیت نظارت گاز اخذ نمایند و قبل از نصب انشعاب گاز استاندارد بودن شرایط مکان متقاضیِ دریافت انشعاب، از لحاظ لوله کشی گاز، دودکشها، دریچه های تبادل هوا و امثالهم را کنترل و تأیید نمایند. دلیل امضای چنین توافقنامه ای حوادث متعدد گازگرفتگی و مرگ خاموش بود که همه ساله به دلیل اجرای غیراصولی لوله کشی گاز و یا دودکشها حادث می شد و باعث محکومیت ادارات گاز نصب کنندۀ انشعاب، در محاکم قضائی، می گردید و این محکومیت ها، هزینه های سنگین پرداخت بخشی از دیات فوت شدگان حوادث مرگ و میر ناشی از گازگرفتگی را به ادارات گاز تحمیل می کرد.

پس از اجرائی شدن توافقنامه های مذکور، مهندسان ناظر گاز که از سازمانهای نظام مهندسی صلاحیت خود را اخذ می نمودند، مسئولیت بازدید و مطابقت شرایط متقاضیان انشعاب گاز با استانداردهای مربوطه را بر عهده گرفتند. هم اکنون تقریباً در تمام نقاط کشور اخذ انشعاب و کنتور گاز منوط است به تأییدیه شرایط متقاضی توسط مهندس ناظر گاز که توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان معرفی شده است. شاید بتوان گفت در بین مهندسین ناظر ساختمان، مهندس ناظر گاز پرمسئولیت ترین باشد و بی دقتی او در کنترل اجرای دودکشها و دریچه های تأمین هوا ممکن است به مرگ همزمان چندین نفر در یک واحد مسکونی بیانجامد. اهم شرح وظایف ناظر گاز به ترتیب ذیل است:

1.     کنترل کیفیت لوله های انتقال گاز شهری و شیرآلات ربع گرد آن

2.     کنترل کیفیت جوشکاری لوله های گاز و تست کردن آن با فشار هوای کمپرسور و پیزومتر (فشارسنج)

3.     کنترل صلاحیت و کیفیت کار مجری گاز

4.     کیفیت جانمائی اصولی شیرهای گاز و مسیر لوله های گاز

5.     کنترل مسیر درست و اصولی دودکشهای لوازمات گازسوز

6.     کنترل کیفیت مصالح دودکشها

7.     کنترل اتصالات دودکشها از لحاظ دودبند بودن

8.     کنترل اجرای دریچه تأمین هوای تازه در کلیه فضاهای مورد نیاز

9.     کنترل نصب برچسب (لِیبِل) بر روی دریچۀ تأمین هوای تازه مبنی بر اینکه: «مخصوص عبور جریان هوای وسیلۀ گازسوز. به هیچ وجه مسدود نگردد.»

در مورد نقشه های لوله کشی گاز توجه به نکته ای ظریف برای ناظران گاز ضروری ست. در حال حاضر روال کار بدین شکل است که مجریان گاز نقشه های لوله کشی گاز و دودکشها را تهیه می نمایند اما مادامی که این نقشه ها توسط ناظر گاز مهر و امضاء نشود ادارۀ گاز تأییدیه جهت اخذ انشعاب و کنتور به متقاضی نخواهد داد. این عملکرد ادارۀ گاز از لحاظ حقوقی بدین معنا ست که مهندس ناظر گاز طراح لوله کشی گاز و دودکشها و جانمائی دریچه های تبادل هوا بوده است. این نکتۀ حقوقی بر اساس بررسی و مطالعۀ رویه های قضائی حاکم بر پرونده های حوادث گازگرفتگی و مرگ خاموش طی سالهای اخیر، اثبات شده است. فلذا مهندسان ناظر گاز در هنگام مهر و امضای نقشه ها نکتۀ حقوقی فوق الذکر را مدنظر داشته باشند و با دقت و وسواس بیشتری اقدام به مهر و امضای نقشه ها نمایند.

در زمینۀ مسئولیت و سهم تقصیر مهندسان ناظر گاز، در حوادث ساختمانِ تحت نظارتشان چنانچه کارگران یا پیمانکاران مجری لوله کشی گاز و یا نصب دودکش و یا دریچۀ تبادل هوا دچار حادثه و خسارات جانی و مالی گردند و یا در تست لوله های گاز انفجار صورت گیرد و خسارات جانی و مالی ایجاد گردد، مهندس ناظر گاز و بعضاً همراه با ناظر تأسیسات مکانیکی و قطعاً همراه با ناظر هماهنگ کننده، می بایستی در محاکم قضائی و انتظامی جوابگو باشند و اثبات نمایند که تخلف عدم رعایت موارد ایمنی یا فنی را در موعد مقرر به مراجع ذیصلاح گزارش داده اند.

نکتۀ مهم دیگری که لازم است مهندسان ناظر گاز و همچنین مهندسان ناظر تأسیسات مکانیکی به آن توجه نمایند مربوط به نقاط اشتراک و تداخل مسئولیتهایشان است. ناظر تأسیسات مکانیکی موظف است موارد مربوط به ناظر گاز را کنترل مضاعف نماید، اما لزومی ندارد ناظر گاز موارد مربوط به ناظر تأسیسات مکانیکی را کنترل نماید. یکی از وظایف مهم ناظر تأسیسات مکانیکی کنترل نقشه های تأسیسات مکانیکی و انطباق جانمائی محل دودکشها، شیرهای گاز و دریچه های تبادل هوا، با نقشۀ تهیه شده توسط مجری گاز است. در صورت وجود مغایرت بین این دو نقشه ناظر تأسیسات مکانیکی می بایستی ضمن مکاتبه با مهندس طراح تأسیسات مکانیکی نسبت به تغییرات نقشه های تأسیسات مکانیکی و همخوانی آن با نقشه های مجری گاز پیگیری های لازم را به عمل آورد، در غیر اینصورت مسئولیت آن مغایرتها با ناظر تأسیسات مکانیکی خواهد بود.

در مورد حوادث و سهم تقصیرها باید خاطر نشان کرد که مهندسان ناظر ساختمان در کارهای تک ناظره و همچنین مهندسان ناظر هماهنگ کننده در کارهای چهار ناظره نیز معمولاً به نسبتهایی سهم تقصیر دریافت می کنند و بعضاً در پرونده حوادث محکوم می شوند.

منبع: mohandesinesakhteman.com