ضوابط قطع بتن ریزی

نکات درز های اجرایی

درزهای ساخت یا درز های اجرایی:

در هر توقف عملیات بتن ریزی که موجب سخت شدن بتن می گردد ، درز ساخت (درز اجرایی ) به وجود می آید . به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از ۳۰ دقیقه تجاوز کند ، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود . درز ساخت ممکن است دارای وضعیتهای مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است . معمولاً سعی می شود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق گردد . در تیرها و شاه تیرها درزهای ساخت ، باید تقریباً
عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد.
درز ساخت می تواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد ، زیرا در این اعضا تنشهای کششی توسط فولادهای کششی تحمل می شوند . درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید ، قرار گیرند، بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتن ریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد ، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتن ریزی در مجاورت تکیه گاه نبوده ، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد. تیرها، شاه تیرها، دالها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک کف به حساب می آیند که باید در یک مرحله بتن ریزی شوند، بتن ریزی ستونها اجباراً در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف می شود.

منظور از قطع بتن، بتن ریزی در دو یا چند مرحله است که مرحله دوم بعد از گیرش اولیه یا کلی بتن در مرحله اول انجام میگیرد.
از موارا مهمی که نیاز به قطع بتن داریم:
۱-در بتن ریزی هایی(سقف و فونداسیون معمولا”) که حجم بتن ربزی زیاد است و کار ممکن است در چند روز انجام گیرد مجبوریم بتن را در قسمتی متوقف کرده و ادامه بتن ریزی را در روز بعد انجام دهیم.
۲-در برخی موارد نیز در حین بتن ریزی مشکلی پیش میاید. مثلا دو ماشین بتونیر پشت سر هم خراب می شوند و تاخیری چند ساعته بین دو بخش بتن ریزی بوجود می آید(این مشکل برای همکارمان که این سوال را پرسیده بود پیش آمده بود).

در همه ی این موارد ما به عنوان ناظر یا مجری پروژه باید آمادگی لازم جهت روبرو شدن با این مشکل را داشته باشیم و دقیقا جواب این سوالات را بدانیم که بتن ریزی را در چه محلی قطع کنیم و به چه شکلی قطع کنیم و چگونه قطع کنیم.

بتن ریزی را در چه محلی باید قطع کنیم؟

در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان به این موضوع اشاره شده است:

بند ۹-۱۲-۲-۱-۲ مبحث نهم : درزهای اجرایی را باید در مقاطعی پیش بینی کرد که در آنها نیروهای داخلی و به ویژه نیروهای برشی کمترین مقدار را دارند. در صورت لزوم برای انتقال نیروهای برشی و سایر نیروهای داخلی، در محل درزهای اجرایی باید پیش بینی های لازم به عمل آید.
بند ۹-۱۲-۲-۱-۷مبحث نهم: ایجاد درزهای اجرایی کف ها باید در ثلث میانی دهانه دالها و تیرهای اصلی و فرعی قرار گیرند. در تیرهای اصلی فاصله هر درز اجرایی تا تیر فرعی متقاطع با آنها نباید از دو برابر عرض تیر فرعی کمتر باشد. در صورت تعارض مفاد بند ۹-۱۲-۲-۱-۲ اولویت دارد.
در بندهای بالا منظور از درز اجرایی همان محل قطع بتن ریزی است که به صورت درز باقی میماند.به این نکته در نشریه ۵۵ صفحه ۳۶۳ هم اشاره شده است.

نشریه ۵۵ صفحه ۳۶۳: درزهای اجرایی در دالها و تیرها باید در ثلث میانی دهانه دالها و تیر واقع شوند. درزهای اجرایی در تیرهای اصلی، باید حداقل به اندازه ی دو برابر اندازه ی عرض تیرهای فرعی متقاطع با آنها، از تیرهای فرعی فاصله داشته باشند.

بنابراین می بایستی هر زمان که بنا به یکی از دلایل ذکر شده مجبور شدیم بتن ریزی را قطع کنیم و در دو مرحله انجام دهیم، بتن را در یک سوم میانی دهانه دال یا تیر (که اغلب کمترین نیروی برشی در این ناحیه میباشد) قطع کنیم.

قطع بتن ریزی در ستون

منعی برای بتن ریزی ستون در دو قسمت وجود ندارد. اما در محل قطع بتن ریزی یک درز_سرد به وجود می آید که لازم است کنترل نمایید که این درز برای تلاشهای وارده جوابگو است. در این مورد باید مقطع مورد نظر بر اساس ضوابط #برش_اصطکاکی ( بند ۹-۱۵-۱۳ #مبحث_نهم ) مورد کنترل قرار گیرد. آرماتورهای طولی ستون که به صورت سراسری در ستون حضور دارند را میتوان به عنوان آرماتور برش اصطکاکی در نظر گرفت و با اتکا به این آرماتورها کنترل نمود که مقطع برای این برش جوابگو است یا خیر. برای رسیدن به حداکثر ظرفیت در برش اصطکاکی ، بهتر است که در محل درز سرد ، مطابق ضوابط بند ۹-۱۵-۱۳-۳-۵ مبحث نهم ، با ایجاد خراش هایی به عمق تقریبی ۵ میلیمتر در بتن قدیم، زبری لازم در این محل تامین گردد.

قطع بتن ریزی فونداسیون

در قطع بتن در فونداسیون بهترین روش استفاده از میلگرد و رابیتس است. به این صورت که در محلی که میخواهیم بتن را قطع کنیم میلگردهایی عمودی قرار می دهیم و روی آنها دو برگ رابیتس میبندیم. با این کار هم قالب عمودی و قائم درست کرده ایم و هم وجود رابیتس باعث می شود تا سطح بتن مضرس و یا به قول ایین نامه خشن باشد

استفاده از رابیتس در هنگام قطع کار و شروع مجدد (پایان روز کاری) این کار باعث می شود که بتن قطع شده به صورت عمودی سفت شود و با بتنی که در ادامه کار اجرا می شود مچ گردد و مانع از لغزش آن ها بر روی هم شود.
در کارهای اجرایی برای ضخامت های زیاد عموما آرماتورهایی عمودی به آرماتورهای فوقانی و تحتانی پی مهارمی نمایند و رابیتسها را بسته به کار در چند لایه به آرماتورهای به صورت عمودی می بندیم . آرماتورهای عمودی به عنوان حائل ( کمرکش ) برای رابیتس جهت جلوگیری از پارگی و شکم دادن بتن می باشد .

در قطع بتن در فونداسیون بهترین روش استفاده از میلگرد و رابیتس است. به این صورت که در محلی که میخواهیم بتن را قطع کنیم میلگردهایی عمودی قرار می دهیم و روی آنها دو برگ رابیتس میبندیم. با این کار هم قالب عمودی و قائم درست کرده ایم و هم وجود رابیتس باعث می شود تا سطح بتن مضرس و یا به قول ایین نامه خشن باشد
– قطع بتن پی باید در جایی باشد که مقدار تنش خیلی کم و یا حداقل باشد‌.
– قطع بتن در پی‌های نواری یا گسترده در یک سوم فاصله‌ی میانی بین دو ستون باشد‌.
– قطع بتن باید در حداقل برش صورت گیرد‌.
– قطع بتن باید به صورت عمودی باشد (‌مایل = ترک برشی‌).
-قطع بتن ریزی نباید در محل ستون‌ها انجام گیرد چون باعث افت شدید مقاومت بتن خواهد شد.

در هنگام قطع بتن ریزی به چه نکات مهمی باید توجه کنیم؟

منظور از قطع بتن، بتن ریزی در دو یا چند مرحله است که مرحله دوم بعد از گیرش اولیه یا کلی بتن در مرحله اول انجام میگیرد.
در چه مواقعی باید بتن ریزی را قطع کنیم؟

۱-در برخی موارد به صورت اختیاری اقدام به قطع بتن میکنیم مثلا در ساختمانهای اسکلت بتنی ابتدا بتن ستون را می ریزیم و سپس بتن تیری که روی ستون قرار میگیرد(بتن ریزی سقف)و سپس بتن ستون طبقه بعدی، بنابراین بتن ریزی ستون هر طبقه در حداقل دو مرحله انجام میگیرد.
۲-همچنین در بتن ریزی هایی(سقف و فونداسیون معمولا) که حجم بتن ربزی زیاد است و کار ممکن است در چند روز انجام گیرد مجبوریم بتن را در قسمتی متوقف کرده و ادامه بتن ریزی را در روز بعد انجام دهیم.
۳-همچنین ممکن است در پروژه ای به دلیل لزوم نگهداری سپر خاکی مجبور شویم بتن فونداسیون را در دو مرحله اجر کنیم. یک مرحله قبل از برداشتن سپرخاکی و یک مرحله بعد از برداشتن سپر خاکی.

۴-در برخی موارد نیز در حین بتن ریزی مشکلی پیش میاید. مثلا دو ماشین بتونیر پشت سر هم خراب می شوند و تاخیری چند ساعت بین دو پارت بتن ریزی بوجود می اید(البته دیگه باید خیلی بدشانس باشید که این اتفاق بیوفته ولی خوب بنده به شخصه تجربه این بدشانسی رو داشتم). در همه ی این موارد ما به عنوان ناظر یا مجری پروژه باید آمادگی لازم جهت روبرو شدن با این مشکل را داشته باشیم و دقیقا جواب این سوالات را بدانیم که بتن ریزی را در چه محلی قطع کنیم و به چه شکلی قطع کنیم و چگونه قطع کنیم .

قطع بتن باید در محدوده یک سوم میانی دهانه تیرها و دال ها انجام گیرد.
۲- اگر تیر فرعی به تیر اصلی متصل است. محل قطع بتن باید حداقل به اندازه دو برابر عرض تیر فرعی، از تیر فرعی فاصله داشته باشد.
۳-در فونداسیونها با استفاده از رابیتس محل قطع بتن بسته شود و قطع بتن به صورت قائم صورت گیرد.
۴- محل قطع زبر و مضرس باشد(رابیتس این خاصیت را ایجاد می کند).
۵-دوغاب اضافه از روی بتن قدیمی زدوده شود.
۶-قبل از بتن ریزی جدید بتن قدیمی تا حد اشباع آب داده شود و سپس آب اضافی از روی آن خشک شود

در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان به این موضوع اشاره شده است: بند ۹-۱۲-۲-۱-۲ مبحث نهم : درزهای اجرایی را باید در مقاطعی پیش بینی کرد که در آنها نیروهای داخلی و به ویژه نیروهای برشی کمترین مقدار را دارند. در صورت لزوم برای انتقال نیروهای برشی و سایر نیروهای داخلی، در محل درزهای اجرایی باید پیش بینی های لازم به عمل آید.
بند ۹-۱۲-۲-۱-۷مبحث نهم: ایجاد درزهای اجرایی کف ها باید در ثلث میانی دهانه دالها و تیرهای اصلی و فرعی قرار گیرند. در تیرهای اصلی فاصله هر درز اجرایی تا تیر فرعی متقاطع با آنها نباید از دو برابر عرض تیر فرعی کمتر باشد. در صورت تعارض مفاد بند ۹-۱۲-۲-۱-۲ اولویت دارد.

نشریه ۵۵ صفحه ۳۶۳: درزهای اجرایی در دالها و تیرها باید در ثلث میانی دهانه دالها و تیر واقع شوند. درزهای اجرایی در تیرهای اصلی، باید حداقل به اندازه ی دو برابر اندازه ی عرض تیرهای فرعی متقاطع با آنها، از تیرهای فرعی فاصله داشته باشند.
بنابراین میبایستی هر زمان که بنا به یکی از دلایل ذکر شده مجبور شدیم بتن ریزی را قطع کنیم و در دو مرحله انجام دهیمبتن را در یک سوم میانی دهانه دال یا تیر (که اغلب کمترین نیروی برشی در این ناحیه میباشد) قطع کنیم.

سوال: قطع بتن را چگونه اجرا کنیم؟

نظر مبحث نهم در این رابطه:
بند۹-۱۲-۲-۱-۵:درزهای اجرایی نباید بدون شکل باشند. بلکه باید امتدادی عمود بر امتداد تنش های عمود بر سطح داشته باشند.
تا اینجا در مورد اینکه باید بتن را در چه محلی و به چه شکلی(قائم) قطع کنیم توضیح داده شد. حال چگونگی اجرای قطع بتن نیز آدابی دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

بند ۹-۱۲-۲-۱-۱- مبحث نهم: در درزهای اجرایی باید سطح بتن را تمیز کرد و دوغاب خشک شده را از روی آن زدود.
بند ۹-۱۲-۲-۱-۳- مبحث نهم : برای تامین پیوستگی بتن در محل درزهای اجرایی، باید سطح بتن قبلی را خشن ساخت و سپس لایه بعد را ریخت.
بند ۹-۱۲-۲-۱-۶- مبحث نهم: ایجاد درزهای اجرایی قائم باید با قالب های مناسب انجام شود.
بند ۹-۱۲-۲-۱-۴- مبحث نهم : باید تمامی سطوح درزهای اجرایی را قبل از بتن ریزی جدید به صورت اشباع با سطح خشک درآورد.

در محل درزهای اجرایی ریزی را به چه شکلی قطع کنیم؟ مایل یا قائم یا افقی؟

در پروژه های مختلف این موضوع را مشاهده می کنیم که در زمان قطع بتن به خصوص در فونداسیون، بتن را بدون هیچ قالبی و به صورت مورب رها می کنند. قطع بتن به صورت مایل زاویه نزدیک به ۴۵ درجه با افق می سازد و سطح بتن در راستای ترک های برشی قرار میگیرد. در این صورت پتانسیل بتن در برابر گسیختگی برشی افزایش می یابد. بنابراین باید بتن را به صورت قائم قطع کنیم.

چرا باید سطح بتن قدیمی را خیس کنیم؟

برای اینکه اگر خشک باشد وقتی بتن جدید ریخته می شود بتن قدیمی آب بتن جدید را جذب خواهد کرد و باعث پوکی و کاهش مقاومت بتن جدید میشود. به همین منظور باید بتن قدیمی به حالت اشباع درآید تا ظرفیت جذب آب بتن جدید را نداشته باشد.

توجه شود که اگر رطوبت در حدی بود که از حد اشباع بیشتر شد و اب اضافی روی آن جمع شد آب اضافی را از روی سطح بتن برداریم.در نشریه ۵۵ آمده است که سطح بتن قدیم باید به اندازه ای زبر شود و دوغاب روی ان برداشته شود که دانه های شن بتن قدیم معلوم شود. همچنین در این نشریه امده است که باید سطح بتن قدیم به مدت یک روز در حد اشباع مرطوب نگه داشته شود.

جمع بندی:

۱-قطع بتن باید در محدوده یک سوم میانی دهانه تیرها و دال ها انجام گیرد.
۲- اگر تیر فرعی به تیر اصلی متصل است. محل قطع بتن باید حداقل به اندازه دو برابر عرض تیر فرعی، از تیر فرعی فاصله داشته باشد.
۳-در فونداسیونها با استفاده از رابیتس محل قطع بتن بسته شود و قطع بتن به صورت قائم صورت گیرد.
۴- محل قطع زبر و مضرس باشد(رابیتس این خاصیت را ایجاد می کند).
۵-دوغاب اضافه از روی بتن قدیمی زدوده شود.
۶-قبل از بتن ریزی جدید بتن قدیمی تا حد اشباع آب داده شود و سپس آب اضافی از روی آن خشک شود.
۷- طبق توضیحات زیر، به دلیل بتن ریزی غیر همزمان دو قسمت، باید نیاز به آرماتور برش اصطکاک چک شود.

ملاحظات طراحی Design Consideration:

Full structurally continuity is assumed in the design at a construction joint with the reinforcement is fully continuous across the joint. Since we are casting the slab at different times, shear transfer and a potential crack may occur and thus shear friction check should be performed.
Shear friction check shall be performed to address the possible failure by shear sliding on a plane as specified in ACI 318M-14.
۸- محل ها یا موقعیت های درزهای اجرایی باید توسط طراح، روی پلانها مشخص گردد.
The positions/locations of construction joints shall be specified on a plan by the designer.
۹- در حالت کلی درزهای اجرایی ترجیحا” باید در محل هایی ایجاد شوند که تنش ها صفر هستند.
Construction joint shall be provided preferably at a location